|
templa vides contra gradibus sublimia
|
Iuppiter illa tenet. quis non altaribus illis |
|
inrita tura dedit? quotiens pro coniuge coniunx, |
590 |
pro gnato genitor dum verba precantia dicit, |
|
non exoratis animam finivit in aris, |
|
inque manu turis pars inconsumpta reperta est! |
|
admoti quotiens templis, dum vota sacerdos |
|
concipit et fundit durum inter cornua vinum, |
595 |
haud exspectato ceciderunt vulnere tauri! |
|
ipse ego sacra Iovi pro me patriaque tribusque |
|
cum facerem natis, mugitus victima diros |
|
edidit et subito conlapsa sine ictibus ullis |
|
exiguo tinxit subiectos sanguine cultros. |
600 |
exta quoque aegra notas veri monitusque deorum |
|
perdiderant: tristes penetrant ad viscera morbi. |
|
ante sacros vidi proiecta cadavera postes, |
|
ante ipsas, quo mors foret invidiosior, aras. |
|
pars animam laqueo claudunt mortisque timorem |
605 |
morte fugant ultroque vocant venientia fata. |
|
corpora missa neci nullis de more feruntur |
|
funeribus (neque enim capiebant funera portae): |
|
aut inhumata premunt terras aut dantur in altos |
|
indotata rogos; et iam reverentia nulla est, |
610 |
deque rogis pugnant alienisque ignibus ardent. |
|
qui lacriment, desunt, indefletaeque vagantur |
|
natorumque patrumque animae iuvenumque senumque, |
|
nec locus in tumulos, nec sufficit arbor in ignes. |
VII: 614 - 660 Creatio Myrmidonum
Die Erschaffung der Myrmidonen
The creation of the Myrmidons
La création des Myrmidons
La creación de los Mirmidones
|
Attonitus tanto miserarum turbine rerum, |
615 |
"Iuppiter o!" dixi, "si te non falsa loquuntur |
|
|
Aeacus ruft Jupiter an, der einst die Nymphe Aegina zu seiner Ahnfrau machte.
Aeacus calls Jupiter, who once made the nymph Aegina his ancestress.
Aeacus appelle Jupiter, qui a fait de la nymphe Aegina son ancêtre.
Aeacus llama a Júpiter, quien una vez convirtió a la ninfa Aegina en su antepasada.
(Aegina: Jean Baptiste Greuze 1725-1805) Ovid. Met. VII, 474 |
|
|
|
dicta sub amplexus Aeginae Asopidos isse, |
|
nec te, magne pater, nostri pudet esse parentem, |
|
aut mihi redde meos aut me quoque conde sepulcro!" |
|
ille notam fulgore dedit tonitruque secundo. |
620 |
"accipio sintque ista precor felicia mentis |
|
signa tuae!" dixi, "quod das mihi, pigneror omen." |
|
forte fuit iuxta patulis rarissima ramis |
|
sacra Iovi quercus de semine Dodonaeo; |
|
hic nos frugilegas adspeximus agmine longo |
625 |
grande onus exiguo formicas ore gerentes |
|
rugosoque suum servantes cortice callem; |
|
dum numerum miror, "totidem, pater optime," dixi, |
|
|
Aeacus bittet Jupiter, ihm so viele Menschen wieder zu geben,
wie viele Ameisen gerade aus einer Eiche herauskommen.
Aeacus entreats Jupiter to give him back so many people,
how many ants just come out of an oak tree.
Aeacus demande à Jupiter de lui rendre tant de gens, .
combien de fourmis sortent d'un chêne.
Aeacus le pide a Júpiter que le devuelva a tanta gente,
cuántas hormigas acaban de salir de un roble.
(Myrmidonen: Virgil Solis, Edition 1581) Ovid. Met. VII, 474 |
|
|
|
|
"tu mihi da cives et inania moenia supple!" |
|
intremuit ramisque sonum sine flamine motis |
630 |
alta dedit quercus: pavido mihi membra timore |
|
horruerant, stabantque comae; tamen oscula terrae |
|
roboribusque dedi, nec me sperare fatebar; |
|
sperabam tamen atque animo mea vota fovebam. |
|
|
Im Traum sieht Aeacus, wie aus den Ameisen Menschen werden - die Myrmidonen.
In his dreams, Aeacus sees how ants become humans - the Myrmidons.
Dans ses rêves, Aeacus voit comment les fourmis deviennent des humains - les Myrmidons.
En sus sueños, Aeacus ve cómo las hormigas se convierten en humanos - los Myrmidons.
(Myrmidonen: Johann Wilhelm Baur, Edition 1659, Detailfoto: H.-J. Günther 2017) Ovid. Met. VII, 634-642 |
|
|
|
nox subit, et curis exercita corpora somnus |
635 |
occupat: ante oculos eadem mihi quercus adesse |
|
et ramis totidem totidemque animalia ramis |
|
ferre suis visa est pariterque tremescere motu |
|
graniferumque agmen subiectis spargere in arvis; |
|
|
Metamorphose der Myrmidonen
Metamorphosis of the Myrmidons
Métamorphose des Myrmidons
Metamorfosis de los Mirmidones
(Anonymus, 18. Jhdt.) Ovid. Met. VII, 639-642 |
|
|
|
crescere desubito et maius maiusque videri |
640 |
ac se tollere humo rectoque adsistere trunco |
|
et maciem numerumque pedum nigrumque colorem |
|
|
Die "Ameisenmenschen" wiegen die alten Verluste auf.
The "ant people" make up for the old losses.
Les "fourmis-humaines" compensent les vieilles pertes.
El "pueblo de las hormigas" compensa las viejas pérdidas.
(Johann Ulrich Krauss, Edition 1690) Ovid. Met. VII, 639-642 |
|
|
|
ponere et humanam membris inducere formam. |
|
somnus abit: damno vigilans mea visa querorque |
|
in superis opis esse nihil; at in aedibus ingens |
645 |
murmur erat, vocesque hominum exaudire videbar |
|
iam mihi desuetas; dum suspicor has quoque somni |
|
|
Telamon meldet seinem Vater Aeacus das Wunder der Verwandlung.
Telamon reports to his father Aeacus the miracle of transformation.
Telamon rapporte à son père Aeacus le miracle de la transformation.
Telamón informa a su padre Aeacus del milagro de la transformación.
(Telamon et Aeacus: Jean-Michel Moreau "le Jeune", 1741-181) Ovid. Met. VII, 647-652 |
|
|
|
esse, venit Telamon properus foribusque reclusis |
|
"speque fideque, pater", dixit "maiora videbis: |
|
egredere!" egredior, qualesque in imagine somni |
650 |
visus eram vidisse viros, ex ordine tales |
|
adspicio noscoque: adeunt regemque salutant. |
|
vota Iovi solvo populisque recentibus urbem |
|
partior et vacuos priscis cultoribus agros, |
|
Myrmidonasque voco nec origine nomina fraudo. |
655 |
corpora vidisti; mores, quos ante gerebant, |
|
nunc quoque habent: parcum genus est patiensque laborum |
|
quaesitique tenax et quod quaesita reservet. |
|
hi te ad bella pares annis animisque sequentur, |
|
cum primum qui te feliciter attulit eurus' |
660 |
(eurus enim attulerat) 'fuerit mutatus in austrum.' |
VII: 661 - 758 Perfidia Cephali et Procridis
Die Untreue von Cephalus und Procris
The infidelities of Cephalus and Procris
L’infidélité de Céphale et Procris
La infidelidad de Céfalo y Procris
|
Talibus atque aliis longum sermonibus illi |
|
inplevere diem; lucis pars ultima mensae |
|
est data, nox somnis. iubar aureus extulerat Sol, |
|
flabat adhuc eurus redituraque vela tenebat: |
665 |
ad Cephalum Pallante sati, cui grandior aetas, |
|
ad regem Cephalus simul et Pallante creati |
|
conveniunt, sed adhuc regem sopor altus habebat. |
|
excipit Aeacides illos in limine Phocus; |
|
nam Telamon fraterque viros ad bella legebant. |
670 |
Phocus in interius spatium pulchrosque recessus |
|
Cecropidas ducit, cum quis simul ipse resedit. |
|
adspicit Aeoliden ignota ex arbore factum |
|
ferre manu iaculum, cuius fuit aurea cuspis. |
|
pauca prius mediis sermonibus ille locutus |
675 |
'sum nemorum studiosus' ait 'caedisque ferinae; |
|
qua tamen e silva teneas hastile recisum, |
|
iamdudum dubito: certe si fraxinus esset, |
|
fulva colore foret; si cornus, nodus inesset. |
|
unde sit, ignoro, sed non formosius isto |
680 |
viderunt oculi telum iaculabile nostri.' |
|
excipit Actaeis e fratribus alter et 'usum |
|
maiorem specie mirabere' dixit 'in isto. |
|
consequitur, quodcumque petit, fortunaque missum |
|
non regit, et revolat nullo referente cruentum.' |
685 |
tum vero iuvenis Nereius omnia quaerit, |
|
cur sit et unde datum, quis tanti muneris auctor. |
|
quae petit, ille refert, sed enim narrare pudori est, |
|
qua tulerit mercede; silet tactusque dolore |
|
coniugis amissae lacrimis ita fatur obortis: |
|
|
Der Athener Cephalus erregt mit seinem Speer auf der Insel Aegina Bewunderung. Unter Tränen erzählt er den Aeacussöhnen,
dass ihm einst seine Frau Procris diesen immer treffenden Wunderspeer als Liebespfand geschenkt habe.
The Athenian Cephalus arouses admiration with his spear on the island of Aegina. He tells the Aeacus sons in tears,
that once his wife Procris had given him this always fitting spear as a pledge of love.
L'Athénien Céphale suscite l'admiration avec sa lance sur l'île d'Égine. Il le dit aux fils d'Aeacus en larmes,
qu'une fois sa femme Procris lui avait donné cette lance miracle, qui frappait toujours la cible, comme un gage d'amour.
El Céfalo Ateniense despierta admiración con su lanza en la isla de Egeo. Se lo dice a los hijos de Aeacus llorando,
que una vez que su esposa Procris le había dado esta lanza milagrosa, que siempre daba en el objetivo, como una prenda de amor.
(Cephalus et Procris, Speer und Hund: Virgil Solis, Edition 1581) Ovid. Met. VII, 690-695 |
|
|
690 |
'hoc me, nate dea, (quis possit credere?) telum |
|
flere facit facietque diu, si vivere nobis |
|
fata diu dederint; hoc me cum coniuge cara |
|
perdidit: hoc utinam caruissem munere semper! |
|
'Procris erat, si forte magis pervenit ad aures |
|
|
Cephalus liebt Procris, die noch schöner ist
als ihre von Boreas geraubte Schwester Orithyia.
Cephalus loves Procris, which is even more beautiful
as her sister Orithyia robbed by Boreas.
Céphale aime Procris, qui est encore plus beau.
comme sa sœur Orithyia volée à Boreas.
A Céfalo le encanta Procris, que es aún más bella
como su hermana Orithyia robaba a Boreas.
(Gaspard Marsy,1626-1681) Ovid. Met. VII, 694-697 |
|
|
695 |
Orithyia tuas, raptae soror Orithyiae, |
|
si faciem moresque velis conferre duarum, |
|
dignior ipsa rapi! pater hanc mihi iunxit Erectheus, |
|
|
Cephalus und Procris beginnen eine glückliche Ehe.
Cephalus and Procris begin a happy marriage.
Céphale et Procris commencent un mariage heureux.
Céfalo y Procris comienzan un matrimonio feliz.
(Cephalus et Procris: Fassade in Versailles, Skulpteur: NN) Ovid. Met. VII, 697 |
|
|
|
hanc mihi iunxit amor: felix dicebar eramque; |
|
non ita dis visum est, aut nunc quoque forsitan essem. |
700 |
alter agebatur post sacra iugalia mensis, |
|
|
Der junge Ehemann Cephalus behält seine Jagdleidenschaft.
The young husband Cephalus keeps his passion for hunting. .
Le jeune mari Céphale garde sa passion pour la chasse
El joven esposo Céfalo mantiene su pasión por la caza.
(Hirschjagd: Paul de Vos, ca. 1653 – ca. 1678) Ovid. Met. VII, 701 |
|
|
|
cum me cornigeris tendentem retia cervis |
|
vertice de summo semper florentis Hymetti |
|
|
Eines Morgens erblickt die "rosenfingrige" Göttin der Morgenröte Aurora den Jäger Cephalus und verliebt sich in ihn.
One morning the "rose-fingered" goddess of the dawn Aurora sees the hunter Cephalus and falls in love with him.
Un matin, la déesse "aux doigts de rose" de l'aurore Aurora voit le chasseur Céphale et tombe amoureuse de lui.
Una mañana, la diosa de los "dedos de rosa" de la madrugada, Aurora, ve al cazador Cefalus y se enamora de él.
(Aurora/Eos: Carlos Parada, * 1946, Greek Mythology Link, s. Lateinlinks Nr. 5) Ovid. Met. VII, 703 |
|
|
|
lutea mane videt pulsis Aurora tenebris |
|
|
Die schöne Aurora "eroberte" (invitum rapit) Cephalus gegen seinen Willen.
The beautiful Aurora "conquered" (invitum rapit) Cephalus against his will.
La belle Aurora "conquit" (invitum rapit) Céphale contre sa volonté.
La bella Aurora "conquistó" (invitum rapit) a Céfalo contra su voluntad.
(Johann Wilhelm Baur, Edition 1659, Detailfoto: H.-J. Günther 2017) Ovid. Met. VII, 702-703 |
|
|
|
invitumque rapit. liceat mihi vera referre |
|
|
Cephalus räumt ein, dass Aurora wohl wunderschön ist.
Cephalus admits that Aurora must be beautiful
Céphale admet qu'Aurora est belle.
Céfalo admite que Aurora es hermosa.
(Aurora et Cephalus: Anne-Louis Girodet de Roucy-Trioson, 1767-1824) Ovid Met. VII, 705 |
|
|
705 |
pace deae: quod sit roseo spectabilis ore, |
|
|
Auroras rosiges Aussehen an der Zeitgrenze zwischen Nacht und Tag
erscheint dem Cephalus durchaus reizvoll.
Aurora's rosy appearance at the time line between night and day
seems quite tempting to the Cephalus.
L'aspect rose d'Aurora à la limite du temps entre la nuit et le jour
semble assez tentant pour le Cephalus.
El aspecto rosado de Aurora en el límite de tiempo entre la noche y el día
parece bastante tentador para el Cefalus.
(Cephalus und Aurora: Pierre-Narcisse Guerin, 1810)
Ovid. Met. VII, 702-703 |
|
|
|
quod teneat lucis, teneat confinia noctis, |
|
|
Doch Cephalus liebt nur seine Procris.
But Cephalus loves only his Procris.
Mais Céphale n'aime que son Procris.
Pero Céfalo sólo ama a su Procris.
(Aurora et Cephalus: Peter Paul Rubens, 1636) Ovid. Met. VII, 707 |
|
|
|
nectareis quod alatur aquis, ego Procrin amabam; |
|
pectore Procris erat, Procris mihi semper in ore. |
|
|
Cephalus spricht mit Aurora nur über seine junge Ehe und die Liebesumarmungen mit Procris.
Cephalus talks to Aurora only about his young marriage and the love hugs with Procris.
Céphale ne parle à Aurora que de son jeune mariage et des câlins d'amour avec Procris.
Céfalo habla con Aurora sólo sobre su joven matrimonio y los abrazos de amor con Procris.
(Cephalus et Aurora: Virgil Solis, Edition 1581) Ovid. Met. VII, 707 |
|
|
|
sacra tori coitusque novos thalamosque recentes |
710 |
primaque deserti referebam foedera lecti: |
|
|
Aurora schilt ihn undankbar.
Aurora scolds him ungrateful.
Aurora le réprimande ingrat.
Aurora lo regaña ingrato.
(Aurora und Cephalus: Flaxman, John 1755 – 1826) Ovid. Met. VII, 711-712 |
|
|
|
mota dea est et "siste tuas, ingrate, querellas; |
|
Procrin habe!" dixit, "quod si mea provida mens est, |
|
|
Verärgert verlässt Aurora schließlich den sich weiter weigernden Cephalus.
Angry, Aurora finally leaves Cephalus, who continues to refuse her.
En colère, Aurora quitte finalement Céphale, qui continue de refuser.
Enojada, Aurora abandona finalmente a Cephalus, que sigue negándose.
(Aurora und Caphalus- Bildausschnitt: Nicolas Poussin, 1631-33) Ovid. Met. VII, 709-713 |
|
|
|
non habuisse voles." meque illi irata remisit. |
|
cum redeo mecumque deae memorata retracto, |
715 |
esse metus coepit, ne iura iugalia coniunx |
|
non bene servasset: facies aetasque iubebat |
|
credere adulterium, prohibebant credere mores; |
|
sed tamen afueram, sed et haec erat, unde redibam, |
|
criminis exemplum, sed cuncta timemus amantes. |
720 |
quaerere, quod doleam, statuo donisque pudicam |
|
|
Die verschmähte Aurora sät bei Cephalus Eifersucht und verwandelt sein Äußeres.
The spurned Aurora sows jealousy in Cephalus and transforms his appearance.
L'Aurora dédaigné sème la jalousie chez Céphale et transforme son apparence.
La despreciada Aurora siembra celos en Céfalo y transforma su apariencia.
(Aurora: Jose de Madrazo y Agudo, 1819, Prado) Ovid. Met. VII, 721-722 |
|
|
|
sollicitare fidem; favet huic Aurora timori |
|
inmutatque meam (videor sensisse) figuram. |
|
|
Palladias ineo non cognoscendus Athenas |
|
ingrediorque domum; culpa domus ipsa carebat |
725 |
castaque signa dabat dominoque erat anxia rapto: |
|
vix aditus per mille dolos ad Erecthida factus. |
|
ut vidi, obstipui meditataque paene reliqui |
|
temptamenta fide; male me, quin vera faterer, |
|
continui, male, quin, et oportuit, oscula ferrem. |
|
|
Grundlos verdächtigt nun Cephalus Procris der Untreue.
Cephalus Procris now suspects infidelity for no reason.
Céphale soupçonne maintenant Procris d'infidélité sans raison.
Céfalo ahora sospecha que Procris es infiel sin causa.
(Procris: Bernardino Luini, Procris, 1520-22) Ovid. Met. VII, 715-742 |
|
|
730 |
tristis erat (sed nulla tamen formosior illa |
|
esse potest tristi) desiderioque dolebat |
|
coniugis abrepti: tu collige, qualis in illa, |
|
Phoce, decor fuerit, quam sic dolor ipse decebat! |
|
quid referam, quotiens temptamina nostra pudici |
735 |
reppulerint mores, quotiens "ego" dixerit "uni |
|
servor; ubicumque est, uni mea gaudia servo." |
|
cui non ista fide satis experientia sano |
|
magna foret? non sum contentus et in mea pugno |
|
vulnera, dum census dare me pro nocte loquendo |
740 |
muneraque augendo tandem dubitare coegi. |
|
|
Von seiner Frau Procris nicht erkannt, kann Cephalus sie nach langem Drängen zur Untreue überreden.
Not recognized by his wife Procris, Cephalus can persuade her to infidelity after a long urge.
Non reconnu par sa femme Procris, Céphale peut la persuader de l'infidélité après une longue insistance.
No reconocido por su esposa Procris, Céfalo puede persuadirla a la infidelidad después de un largo tiempo.
(Cephalus täuscht Procris: Johann Ulrich Krauss, Edition 1690) Ovid. Met. VII, 741 |
|
|
|
exclamo male victor: "adest, mala, fictus adulter! |
|
verus eram coniunx! me, perfida, teste teneris." |
|
illa nihil; tacito tantummodo victa pudore |
|
insidiosa malo cum coniuge limina fugit; |
745 |
offensaque mei genus omne perosa virorum |
|
|
Jetzt gibt sich Cephaluszu erkennen.
Entsetzt über solch eine Behandlung durch ihren Mann flieht Procris und lebt in den Wäldern wie Diana.
Now Cephalus reveals himself.
Horrified at such a treatment by her husband Procris flees and lives in forests like Diana.
Maintenant, Céphale se révèle.
Horrifiée à un tel traitement par son mari Procris fuit et vit dans des forêts comme Diana.
Ahora Céfalo se revela.
Horrorizada por el tratamiento de su marido Procris huye y vive en bosques como Diana.
(Diana: Mc Cartan, Edward) Ovid. Met. VII, 746 |
|
|
|
montibus errabat, studiis operata Dianae. |
|
tum mihi deserto violentior ignis ad ossa |
|
pervenit: orabam veniam et peccasse fatebar |
|
et potuisse datis simili succumbere culpae |
750 |
me quoque muneribus, si munera tanta darentur. |
|
haec mihi confesso, laesum prius ulta pudorem, |
|
redditur et dulces concorditer exigit annos; |
|
dat mihi praeterea, tamquam se parva dedisset |
|
|
Cephalus bittet Procris um Verzeihnung. Sie schenkt ihm nun einen pfeilschnellen Jagdhund: Laelaps.
Cephalus implores Procris forgiveness. She now gives him a hunting dog as fast as an arrow: Laelaps.
Céphale prie Procris de lui pardonner. Elle lui donne maintenant un chien de chasse aussi rapide qu'une flèche : Laelaps.
Céfalo le pide perdón a Procris. Ahora le da un perro de caza tan rápido como una flecha: Laelaps.
(Thelot, J.A., 1686) Ovid. Met. VII, 754 |
|
|
|
dona, canem munus; quem cum sua traderet illi |
755 |
Cynthia, "currendo superabit" dixerat "omnes." |
|
|
Des weiteren erhält Cephalus den besagten Wunderspeer zum Geschenk.
Furthermore, Cephalus receives the said spear as a gift.
De plus, Céphale reçoit ladite lance en cadeau.
Además, Céfalo recibe dicha lanza como regalo.
(Johann Wilhelm Baur, Edition 1709) Ovid. Met. VII, 755-756 |
|
|
|
dat simul et iaculum, manibus quod, cernis, habemus. |
|
muneris alterius quae sit fortuna, requiris? |
|
accipe mirandum: novitate movebere facti! |
VII: 759 - 795 Metamorphosis Laelapidis, canis Cephali
Die Verwandlung von Cephalus's Hund Laeleps
The transformation of Cephalus's dog Laelaps
La transformations de Laelaps, le chien de Céphale
La transformación de Lelaps, perro de Céfalo
|
'Carmina Laiades non intellecta priorum |
760 |
solverat ingeniis, et praecipitata iacebat |
|
|
Rückblende: Weil Ödipus einst das Rätsel gelöst hatte, hatte sich die Sphinx zu Tode gestürzt.
Flashback: Because Oedipus had once solved the mystery, the Sphinx had thrown herself to death.
Retour: Parce qu'Œdipe avait déjà résolu l'énigme, le Sphinx s'était jeté à mort.
Retrospectiva: Debido a que Edipo había resuelto una vez el acertijo,
la Esfinge se había arrojado a la muerte.
(Gustave Moreau, 1826-1898, 1864) Ovid. Met. VII, 758-786 |
|
|
|
inmemor ambagum vates obscura suarum: |
|
|
Als Ersatz lässt Themis ein anderes Ungeheuer auf Thebens Bewohner los.
As a substitute, Themis releases another monster on Theben's inhabitants.
En guise de substitut, Themis libère un autre monstre sur les habitants de Theben.
Como sustituto, Themis libera otro monstruo sobre los habitantes de Theben.
(Themis: Johann Blaschke, 1763-1833, österreichischer Kupferstecher, 1786) Ovid. Met. VII, 762 |
|
|
|
[scilicet alma Themis nec talia linquit inulta!] |
|
protinus Aoniis inmittitur altera Thebis |
|
pestis, et exitio multi pecorumque suoque |
765 |
rurigenae pavere feram; vicina iuventus |
|
venimus et latos indagine cinximus agros. |
|
illa levi velox superabat retia saltu |
|
summaque transibat postarum lina plagarum: |
|
copula detrahitur canibus, quas illa sequentes |
770 |
effugit et coetum non segnior alite ludit. |
|
|
Dieses bringt Cephalus' Hund Laelaps, genannt "Sturm", zur Strecke.
Untier und Hund werden später zu Felsen.
This brings down Cephalus' dog Laelaps, called "Storm".
Monster and dog later become rocks.
Celui-ci tue le chien de Céphalus, Laelaps, appelé " Tempête ".
Le monstre et le chien deviennent plus tard des rochers.
Este mata al perro de Cephalus Laelaps, llamado " Tormenta".
el monstruo y el perro se convierten en rocas.
(Sternbild "canis maior") Ovid. Met. VII, 771 |
|
|
|
|
poscor et ipse meum consensu Laelapa magno |
|
(muneris hoc nomen): iamdudum vincula pugnat |
|
exuere ipse sibi colloque morantia tendit. |
|
vix bene missus erat, nec iam poteramus, ubi esset, |
775 |
scire; pedum calidus vestigia pulvis habebat, |
|
ipse oculis ereptus erat: non ocior illo |
|
hasta nec excussae contorto verbere glandes |
|
nec Gortyniaco calamus levis exit ab arcu. |
|
collis apex medii subiectis inminet arvis: |
780 |
tollor eo capioque novi spectacula cursus, |
|
quo modo deprendi, modo se subducere ab ipso |
|
vulnere visa fera est; nec limite callida recto |
|
in spatiumque fugit, sed decipit ora sequentis |
|
et redit in gyrum, ne sit suus inpetus hosti: |
785 |
inminet hic sequiturque parem similisque tenenti |
|
non tenet et vanos exercet in aera morsus. |
|
ad iaculi vertebar opem; quod dextera librat |
|
dum mea, dum digitos amentis addere tempto, |
|
lumina deflexi. revocataque rursus eodem |
790 |
rettuleram: medio (mirum) duo marmora campo |
|
adspicio; fugere hoc, illud captare putares. |
|
scilicet invictos ambo certamine cursus |
|
esse deus voluit, si quis deus adfuit illis.' |
|
hactenus, et tacuit; 'iaculo quod crimen in ipso est?' |
795 |
Phocus ait; iaculi sic crimina reddidit ille: |
VII: 796 - 865 Mors Procidis
Der Tod der Procris
The death of Procris
La mort de Procris
La muerte de Procris
|
'Gaudia principium nostri sunt, Phoce, doloris: |
|
illa prius referam. iuvat o meminisse beati |
|
temporis, Aeacide, quo primos rite per annos |
|
coniuge eram felix, felix erat illa marito. |
800 |
mutua cura duos et amor socialis habebat, |
|
|
Fortan scheint die Ehe glücklich. Procris würde sogar Jupiter als Geliebten ausschlagen.
From now on, marriage seems happy. Procris would even reject Jupiter as a lover.
Désormais, le mariage semble heureux. Procris rejetterait même Jupiter comme amant.
A partir de ahora, el matrimonio parece feliz. Procris incluso rechazaría a Júpiter como amante.
(Jean Raon, ca. 1660) Ovid. Met. VII, 801 |
|
|
|
nec Iovis illa meo thalamos praeferret amori, |
|
|
Selbst Venus könnte Cephalus nicht von Procris abbringen.
Even Venus couldn't alienate Cephalus from Procris.
Même Vénus n'a pas pu détourner Céphale de Procris.
Ni siquiera Venus pudo detener a Cephalus de Procris.
(Die schaumgeborene Venus: Alexandre Cabanel, (1823-89) Ovid. Met. VII, 802 |
|
|
|
nec me quae caperet, non si Venus ipsa veniret, |
|
ulla erat; aequales urebant pectora flammae. |
|
sole fere radiis feriente cacumina primis |
805 |
venatum in silvas iuvenaliter ire solebam |
|
nec mecum famuli nec equi nec naribus acres |
|
ire canes nec lina sequi nodosa solebant: |
|
tutus eram iaculo; sed cum satiata ferinae |
|
|
Cephalus bricht zur Jagd auf. In der Tageshitze sucht er eine Quelle.
Cephalus sets out to hunt. In the heat of the day he looks for a spring.
Céphale part à la chasse. Dans la chaleur de la journée, il cherche un source.
Cephalus sale a cazar. En el calor del día busca un manantial.
(´Neoklassische Schule, um 1820) Ovid. Met. VII, 81 |
|
|
|
dextera caedis erat, repetebam frigus et umbras |
810 |
et quae de gelidis exibat vallibus aura: |
|
aura petebatur medio mihi lenis in aestu, |
|
auram exspectabam, requies erat illa labori. |
|
|
Im Selbstgespräch ruft Cephalus nach einer frischen "Aura" -
einer Brise. Das hört ein neidischer Lauscher.
(Lauscher an der Musikhochschule Freiburg)
In soliloquy Cephalus calls for a fresh "aura"
- a breeze. An envious eavesdropper hears that.
(Listener at the Music University Freiburg)
En soliloque, Céphale appelle à une nouvelle "aura" -
une brise. Un espion jaloux l'entend.
(espion à la Conservatoire de Fribourg).
En el soliloquio, Céfalo pide una fresca "aura" -
una brisa. Un envidioso que escucha a escondidas oye eso.
(fisgón en la Escuela Superior de Música de Friburgo)
(Lauschender: Karl-Henning Seemann) Ovid. Met. VII, 813-820 |
|
|
|
"aura" (recordor enim), "venias" cantare solebam, |
|
"meque iuves intresque sinus, gratissima, nostros, |
815 |
utque facis, relevare velis, quibus urimur, aestus!" |
|
forsitan addiderim (sic me mea fata trahebant), |
|
blanditias plures et "tu mihi magna voluptas" |
|
dicere sim solitus, "tu me reficisque fovesque, |
|
tu facis, ut silvas, ut amem loca sola: meoque |
820 |
spiritus iste tuus semper captatur ab ore." |
|
vocibus ambiguis deceptam praebuit aurem |
|
nescio quis nomenque aurae tam saepe vocatum |
|
esse putat nymphae: nympham mihi credit amari. |
|
criminis extemplo ficti temerarius index |
|
|
Procris wird hinterbracht, Cephalus habe eine Geliebte namens Aura.
Zunächst misstraut Procris dem Boten.
Procris is told that Cephalus has a mistress named Aura.
First, Procris mistrusts the messenger.
Procris est rapporté que Céphale a une maîtresse nommée Aura.
Premièrement, Procris se méfie du messager.
Procris ha informado de que Cephalus tiene una amante llamada Aura.
Primero, Procris desconfía del mensajero.
(Bernardino Luini, Procris, 1520-22) Ovid. Met. VII, 824 |
|
|
825 |
Procrin adit linguaque refert audita susurra. |
|
credula res amor est: subito conlapsa dolore, |
|
ut mihi narratur, cecidit; longoque refecta |
|
tempore se miseram, se fati dixit iniqui |
|
deque fide questa est et crimine concita vano, |
830 |
quod nihil est, metuit, metuit sine corpore nomen |
|
et dolet infelix veluti de paelice vera. |
|
saepe tamen dubitat speratque miserrima falli |
|
|
Doch dann möchte Procris den Wahrheitsgehalt selbst überprüfen.
Heimlich folgt sie Cephalus und versteckt sich in einem Gebüsch.
But then Procris wants to check the truth himself.
Secretly she follows Cephalus and hides in a bush.
Mais Procris veut vérifier la vérité lui-même.
Elle suit secrètement Céphale et se cache dans un buisson.
Pero entonces Procris quiere comprobar la verdad por sí mismo.
Secretamente sigue a Cephalus y se esconde en un arbusto.
(Cephalus und Procris: Rubens 1636) Ovid. Met. VII, 833 |
|
|
|
indiciique fidem negat et, nisi viderit ipsa, |
|
damnatura sui non est delicta mariti. |
|
|
Auroras Morgenlicht hatte die Nacht vertrieben.
Cephalus ruft wieder nach der erfrischenden Brise ("aura").
Aurora's morning light had driven the night away.
Cephalus calls again for the refreshing breeze ("aura").
La lumière matinale d'Aurora avait fait fuir la nuit.
Céphale appelle à nouveau la brise rafraîchissante ("aura").
La luz de la mañana de Aurora había alejado la noche.
Céfalo llama de nuevo a la brisa refrescante ("aura").
(Aurora: Anne Louis Girodet Trioson, 1814-15) Ovid. Met. VII, 835-837 |
|
|
835 |
postera depulerant Aurorae lumina noctem: |
|
egredior silvamque peto victorque per herbas |
|
"aura, veni" dixi "nostroque medere labori!" |
|
|
Cephalus glaubt in der Nähe irgendein Seufzen zu hören.
Er weiß nicht, dass Procris ihm gefolgt ist.
Cephalus thinks he can hear a sigh nearby.
He doesn't know Procris followed him.
Céphale croit entendre tous les soupirs à proximité.
Il ne sait pas que Procris l'a suivi.
Céfalo cree oír cualquier suspiro cerca.
No sabe que Procris lo siguió.
Franz, Johann Michael, 1768) Ovid. Met. VII, 838 |
|
|
|
et subito gemitus inter mea verba videbar |
|
nescio quos audisse; "veni" tamen "optima!" dicens |
840 |
fronde levem rursus strepitum faciente caduca |
|
|
Cephalus hält sie für ein Wild und wirft den Speer, der nie sein Ziel verfehlt.
Cephalus thinks she's a deer and throws the spear, which never misses its target.
Céphale croit que c'est un animal sauvage et lance la lance, qui ne rate jamais sa cible.
Céfalo cree que es un animal salvaje y lanza la lanza, que nunca falla su objetivo.
(Johann Wilhelm Baur, Edition 1659, Detailfoto: H.-J. Günther 2017) Ovid. Met. VII, 841 |
|
|
|
sum ratus esse feram telumque volatile misi: |
|
|
Schwer getroffen sinkt Procris zu Boden.
Hard hit, Procris sinks to the ground.
Grièvement blessé, Procris tombe au sol.
Golpeado fuerte, Procris se hunde en el suelo.
(Johann Ulrich Krauss, Edition 1690) Ovid. Met. VII, 842 |
|
|
|
Procris erat medioque tenens in pectore vulnus |
|
|
Cephalus vernimmt ein stöhnendes "Weh mir!"
Cephalus hears a moaning "Woe to me!"
Céphale entend un gémissement "Malheur à moi !"
Céfalo oye un gemido de "¡Ay de mí!"
(Procris et Caphalus: Cornelius Poelenburg, 1594-1667) Ovid. Met. VII, 843 |
|
|
|
"ei mihi" conclamat! vox est ubi cognita fidae |
|
coniugis, ad vocem praeceps amensque cucurri. |
845 |
semianimem et sparsas foedantem sanguine vestes |
|
et sua (me miserum!) de vulnere dona trahentem |
|
invenio corpusque meo mihi carius ulnis |
|
mollibus attollo scissaque a pectore veste |
|
|
Cephalus findet sie und versucht die Wund zu verbinden.
Cephalus finds her and tries to bandage the wound.
Céphale le trouve et essaie de soigner la blessure.
Cephalus lo encuentra y trata de curar la herida.
(Joan Honoré Fragonard, 1755) Ovid. Met. VII, 856 |
|
|
|
vulnera saeva ligo conorque inhibere cruorem |
850 |
neu me morte sua sceleratum deserat, oro. |
|
viribus illa carens et iam moribunda coegit |
|
haec se pauca loqui: "per nostri foedera lecti |
|
perque deos supplex oro superosque meosque, |
|
per si quid merui de te bene perque manentem |
855 |
nunc quoque, cum pereo, causam mihi mortis amorem, |
|
|
Sterbend bittet sie Cephalus, er möge nie diese "Aura" auf das gemeinsame Lager lassen.
Dying, she entreats Cephalus never to leave this "Aura" on the marriage bed together.
Mourante, elle demande à Céphale de ne jamais laisser cette "Aura" sur le lit conjugal ensemble.
Al morir, le pide a Céfalo que no deje nunca este "Aura" en el lecho matrimonial.
(Cephalus et Procris: Johann Michael Rottmayr, 1706) Ovid. Met. VII, 856-859 |
|
|
|
ne thalamis Auram patiare innubere nostris!" |
|
dixit, et errorem tum denique nominis esse |
|
et sensi et docui. sed quid docuisse iuvabat? |
|
labitur, et parvae fugiunt cum sanguine vires, |
860 |
dumque aliquid spectare potest, me spectat et in me |
|
infelicem animam nostroque exhalat in ore; |
|
|
Cephalus kann noch den Irrtum aufklären. Procris scheint erleichtert, doch sie stirbt.
Soweit der Bericht des Cephalus.
Cephalus can still clear up the error. Procris seems relieved, but she dies.
So far the report of Cephalus
Céphale peut encore corriger l'erreur. Procris semble soulagée, mais elle meurt.
Jusqu'à présent, le rapport de Céphale.
Cephalus todavía puede aclarar el error. Procris parece aliviada, pero ella muere.
Hasta ahora el informe de Cephalus.
(Cephalus et Procris: Piero di Cosimo, 1510) Ovid. Met. VII, 882 |
|
|
|
sed vultu meliore mori secura videtur.' |
|
Flentibus haec lacrimans heros memorabat, et ecce |
|
Aeacus ingreditur duplici cum prole novoque |
865 |
milite; quem Cephalus cum fortibus accipit armis. |
|
|
Illustration zum 7. Buch von Ovids Metamorphosen
Illustration for the 7th book of Ovid's Metamorphoses
Illustration pour le 7ème livre des Métamorphoses d'Ovide
Ilustración para el 7º libro de Metamorfosis de Ovidio
Ovid-Edition: Georges Sandys, 1632 |
|
|
|
|
Titel der Ovidausgabe von Johann Ulrich Krauss, 1690
Title of the Ovid edition by Johann Ulrich Krauss, 1690
Augsburg 1690 |
|
|
|
|
Publius Ovidius Naso
* Sulmo 20.3.43 a. Chr., + Tomi um 17 p. Chr.
Ovid zwischen Apollo und Mercur: Edition G. Sandy, Paris 1631
Foto: Hans-Jürgen Günther, 24.6.2019
|
|
|
|