P.
OVIDI NASONIS METAMORPHOSES
ILLUSTRATIONIBUS PRAECLARIS AUCTAE
LIBER DUODECIMUS (XII)
Foto: Hans-Jürgen Günther, 10.05.2019) Ovid , Met. XII, 223 |
XII: 1 - 38 Iphigenia in Aulide
Iphigenie in Aulis
Iphigenia at Aulis
Iphigénie à Aulis
Ifigenia en Aulis
Nescius adsumptis Priamus pater Aesacon alis | |
vivere lugebat: tumulo quoque nomen habenti | |
inferias dederat cum fratribus Hector inanes; |
defuit officio Paridis praesentia tristi, |
der durch den Raub der Helena den trojanischen Krieg entfachte. who set off the Trojan War by robbing Helena. qui a déclenché la guerre de Troie en volant Helena. que desencadenó la guerra de Troya robando a Helena. |
5 | postmodo qui rapta longum cum coniuge bellum |
Der Anlass für den trojanischen Krieg ist gegeben. The reason for the Trojan war is given. La raison de la guerre de Troie est donnée. Se da la razón de la guerra de Troya. |
attulit in patriam: coniurataeque sequuntur |
mille rates gentisque simul commune Pelasgae; | |
nec dilata foret vindicta, nisi aequora saevi | |
invia fecissent venti, Boeotaque tellus | |
10 | Aulide piscosa puppes tenuisset ituras. |
hic patrio de more Iovi cum sacra parassent, | |
ut vetus accensis incanduit ignibus ara, | |
serpere caeruleum Danai videre draconem | |
in platanum, coeptis quae stabat proxima sacris. |
Da sehen sie, wie eine Schlange ein Vogelnest plündert. Das deuten sie als gutes Omen für einen Sieg über Troja. There they see a snake plundering a bird's nest. They interpret this as a good omen for a victory over Troy. Ici, ils voient un serpent piller un nid d'oiseau. Ils interprètent cela comme un bon présage pour une victoire sur Troie. Allí ven a una serpiente saqueando un nido de pájaros. Ellos interpretan esto como un buen presagio para una victoria sobre Troya. Opferung der Iphigenie. Edition: Lyon 1510) Ovid, Met. XII, 15-23 |
15 | nidus erat volucrum bis quattuor arbore summa: |
quas simul et matrem circum sua damna volantem | |
corripuit serpens avidoque recondidit ore, | |
obstipuere omnes, at veri providus augur | |
Thestorides 'vincemus'; ait, 'gaudete, Pelasgi! | |
20 | Troia cadet, sed erit nostri mora longa laboris,' |
atque novem volucres in belli digerit annos. | |
ille, ut erat virides amplexus in arbore ramos, | |
fit lapis et signat serpentis imagine saxum. |
Permanet Aoniis Boreas violentus in undis | |
25 | bellaque non transfert, et sunt, qui parcere Troiae |
Sie vermuten, dass Neptun die von ihm ummauerte Stadt Troja schützen will. You suspect that Neptune wants to protect his walled city of Troy. Ils soupçonnent Neptune de vouloir protéger sa ville fortifiée de Troie. Sospechan que Neptuno quiere proteger su ciudad amurallada de Troya. |
Neptunum credant, quia moenia fecerat urbi; |
at non Thestorides: nec enim nescitve tacetve |
sanguine virgineo placandam virginis iram |
Nur so könne Diana versöhnnt werden. Only then could Diana be reconciled. Ce n'est qu'alors que Diana a pu être réconciliée. Sólo entonces pudo Diana reconciliarse. |
esse deae. postquam pietatem publica causa |
30 | rexque patrem vicit, castumque datura cruorem |
flentibus ante aram stetit Iphigenia ministris, |
victa dea est nubemque oculis obiecit et inter |
officium turbamque sacri vocesque precantum |
supposita fertur mutasse Mycenida cerva. |
35 | ergo ubi, qua decuit, lenita est caede Diana, |
et pariter Phoebes, pariter maris ira recessit, | |
accipiunt ventos a tergo mille carinae | |
multaque perpessae Phrygia potiuntur harena. |
XII: 39 - 63 Domus Famae
Das Haus der Fama
The House of Rumour
La maison de Fama
La casa de la fama
Orbe locus medio est inter terrasque fretumque |
Neptun (Gott aller Gewässer) und Pluto (Gott der Unterwelt) hat ein "Informationszentrum": Neptune (God of all waters) and Pluto (God of the underworld) has an "information centre": Neptune (Dieu de toutes les eaux) et Pluton (Dieu des enfers) a un "centre d'information" : Neptuno (Dios de todas las aguas) y Plutón (Dios del inframundo) tiene un " centro de información ": |
40 | caelestesque plagas, triplicis confinia mundi; |
unde quod est usquam, quamvis regionibus absit, | |
inspicitur, penetratque cavas vox omnis ad aures: |
Sie sammelt und verkündet alle Nachrichten: z.B. den trojanischen Krieg. It collects and announces all news: for example, the Trojan War. Elle recueille et annonce toutes les nouvelles: par exemple, la guerre de Troie. Recoge y anuncia todas las noticias: por ejemplo, la Guerra de Troya. |
Fama tenet summaque domum sibi legit in arce, |
innumerosque aditus ac mille foramina tectis | |
45 | addidit et nullis inclusit limina portis; |
nocte dieque patet: tota est ex aere sonanti, | |
tota fremit vocesque refert iteratque quod audit; | |
nulla quies intus nullaque silentia parte, | |
nec tamen est clamor, sed parvae murmura vocis, | |
50 | qualia de pelagi, siquis procul audiat, undis |
esse solent, qualemve sonum, cum Iuppiter atras | |
increpuit nubes, extrema tonitrua reddunt. | |
atria turba tenet: veniunt, leve vulgus, euntque | |
mixtaque cum veris passim commenta vagantur |
55 | milia rumorum confusaque verba volutant; |
e quibus hi vacuas inplent sermonibus aures, |
Das Maß der Erdichtung wächst, jeder fügt dem Gehörten noch was hinzu. The degree of fiction grows, everyone adds something to what they hear. Le degré de fiction augmente, chacun ajoute quelque chose à ce qu'il entend. El grado de ficción crece, cada uno añade algo a lo que escucha. |
hi narrata ferunt alio, mensuraque ficti | |
crescit, et auditis aliquid novus adicit auctor. |
illic Credulitas, illic temerarius Error | |
60 | vanaque Laetitia est consternatique Timores |
Credulitas (Leichtgläubigkeit), Error (Irrtum), vana Laetitia (eitle Freude), Timores (Ängste), Seditio (Aufruhr), Susurri (Geflüster) Credulitas (credulity), Error (error), vana Laetitia (vain pleasure), Timores (fears), Seditio (riot), Susurri (whispering) Credulitas (crédulité), Error (erreur), vana Laetitia (plaisir vain), Timores (peurs), Seditio (émeute), Susurri (murmures) Credulitas (credulidad), Error (error), vana Laetitia (placer vano), Timores (miedos), Seditio (disturbios), Susurri (susurros) . |
Seditioque repens dubioque auctore Susurri; |
und auf dem Meer und in der Unterwelt geschieht. Sie hatte auch den Troern die Ankunft der Griechen verkündet. on earth and on the sea and in the underworld. She had also announced to the Trojans the arrival of the Greeks. sur la terre, sur la mer et dans le monde souterrain. Elle avait également annoncé aux Troyens l'arrivée des Grecs. en la tierra, en el mar y en el inframundo. También había anunciado a los Troyanos la llegada de los Griegos. Ovid, Met. XII, 62 |
ipsa, quid in caelo rerum pelagoque geratur | |
et tellure, videt totumque inquirit in orbem. |
XII: 64 - 145 Mors et metamorphosis Cygni
Tod und Verwandlung des Cygnus
The death and transformation of Cycnus
La mort et la transformation de Cygne
Muerte y transformación de Cigno
Fecerat haec notum, Graias cum milite forti | |
65 | adventare rates, neque inexspectatus in armis |
hostis adest: prohibent aditus litusque tuentur | |
Troes, et Hectorea primus fataliter hasta, | |
Protesilae, cadis, commissaque proelia magno |
Die Griechen erwidern die Attacke. The Greeks return the attack. Les Grecs renvoient l'attaque. Los Griegos devuelven el ataque. |
stant Danais, fortisque animae nece cognitus Hector. | |
70 | nec Phryges exiguo, quid Achaica dextera posset, |
sanguine senserunt, et iam Sigea rubebant |
litora, iam leto proles Neptunia, Cycnus, | |
mille viros dederat, iam curru instabat Achilles | |
totaque Peliacae sternebat cuspidis ictu | |
75 | agmina perque acies aut Cycnum aut Hectora quaerens |
congreditur Cycno (decimum dilatus in annum | |
Hector erat): tum colla iugo candentia pressos |
Achill lenkt seinen Streitwagen auf den unverwundbaren Neptunsohn Cygnus. Achill directs his chariot to the invulnerable Neptune son Cygnus. Achill dirige son chariot vers l'invulnérable fils de Neptune, Cygnus. Aquiles dirige su carroza hacia el invulnerable Neptuno hijo Cygnus. |
exhortatus equos currum derexit in hostem | |
concutiensque suis vibrantia tela lacertis | |
80 | 'quisquis es, o iuvenis,' dixit 'solamen habeto |
mortis, ab Haemonio quod sis iugulatus Achille!' | |
hactenus Aeacides: vocem gravis hasta secuta est, | |
sed quamquam certa nullus fuit error in hasta, | |
nil tamen emissi profecit acumine ferri | |
85 | utque hebeti pectus tantummodo contudit ictu. |
anerkennt wohl die göttliche Abstammung des Achill. probably recognizes the divine descent of Achilles. reconnaît probablement la descente divine d'Achille. Probablemente reconoce el descenso divino de Aquiles. |
'nate dea, nam te fama praenovimus,' inquit | |
ille 'quid a nobis vulnus miraris abesse?' | |
(mirabatur enim.) 'non haec, quam cernis, equinis | |
fulva iubis cassis neque onus, cava parma, sinistrae | |
90 | auxilio mihi sunt: decor est quaesitus ab istis; |
Mars quoque ob hoc capere arma solet! removebitur huius | |
tegminis officium: tamen indestrictus abibo; |
est aliquid non esse satum Nereide, sed qui |
Dieser habe seinen, des Cynus Körper, unverwundbar gemacht. Neptune had made his body, the body of Cynus, invulnerable. Neptune avait rendu le corps de Cynus, invulnérable. Neptuno había hecho invulnerable su cuerpo, el cuerpo de Cynus. |
Nereaque et natas et totum temperat aequor.' |
den von Vulcanus geschmiedeten Schild Achills nicht durchbrechen. do not break through the shield of Achilles forged by Vulcanus. ne pas briser le bouclier d'Achille forgé par Vulcain. no rompas el escudo de Aquiles forjado por Vulcano. |
95 | dixit et haesurum clipei curvamine telum |
misit in Aeaciden, quod et aes et proxima rupit | |
terga novena boum, decimo tamen orbe moratum est. |
Cygnus bleibt unverwundbar. Cygnus remains invulnerable. Cygnus reste invulnérable. Cygnus sigue siendo invulnerable. |
excutit hoc heros rursusque trementia forti | |
tela manu torsit: rursus sine vulnere corpus | |
100 | sincerumque fuit; nec tertia cuspis apertum |
et se praebentem valuit destringere Cycnum. |
haud secus exarsit, quam circo taurus aperto, | |
cum sua terribili petit inritamina cornu, | |
poeniceas vestes, elusaque vulnera sentit; |
105 | num tamen exciderit ferrum considerat hastae: |
haerebat ligno. 'manus est mea debilis ergo, | |
quasque' ait 'ante habuit vires, effudit in uno? | |
nam certe valuit, vel cum Lyrnesia primus | |
moenia deieci, vel cum Tenedonque suoque | |
110 | Eetioneas inplevi sanguine Thebas, |
vel cum purpureus populari caede Caicus |
Durch erneutes Berühren der Wunde mit dem Speer heilt er ihn. By touching the wound again with the spear he heals him. En touchant à nouveau la plaie avec la lance, il la guérit. Tocando la herida de nuevo con la lanza la cura. |
fluxit, opusque meae bis sensit Telephus hastae. | |
hic quoque tot caesis, quorum per litus acervos |
et feci et video, valuit mea dextra valetque.' | |
115 | dixit et, ante actis veluti male crederet, hastam |
misit in adversum Lycia de plebe Menoeten | |
loricamque simul subiectaque pectora rupit. | |
quo plangente gravem moribundo vertice terram | |
extrahit illud idem calido de vulnere telum | |
120 | atque ait: 'haec manus est, haec, qua modo vicimus, hasta: |
utar in hoc isdem; sit in hoc, precor, exitus idem!' | |
sic fatus Cycnum repetit, nec fraxinus errat | |
inque umero sonuit non evitata sinistro, | |
inde velut muro solidaque a caute repulsa est; | |
125 | qua tamen ictus erat, signatum sanguine Cycnum |
viderat et frustra fuerat gavisus Achilles: | |
vulnus erat nullum, sanguis fuit ille Menoetae! |
tum vero praeceps curru fremebundus ab alto | |
desilit et nitido securum comminus hostem |
130 | ense petens parmam gladio galeamque cavari |
cernit, at in duro laedi quoque corpore ferrum. |
haud tulit ulterius clipeoque adversa reducto | |
ter quater ora viri, capulo et cava tempora pulsat | |
cedentique sequens instat turbatque ruitque | |
135 | attonitoque negat requiem: pavor occupat illum, |
ante oculosque natant tenebrae retroque ferenti | |
aversos passus medio lapis obstitit arvo; | |
quem super inpulsum resupino corpore Cycnum | |
vi multa vertit terraeque adflixit Achilles. | |
140 | tum clipeo genibusque premens praecordia duris |
vincla trahit galeae, quae presso subdita mento |
elidunt fauces et respiramen iterque | |
eripiunt animae. victum spoliare parabat: |
arma relicta videt; corpus deus aequoris albam |
145 | contulit in volucrem, cuius modo nomen habebat. |
XII: 146 - 209 Nestor de Caeneo-Caenide narrat
Nestor erzählt über Caeneus-Caenis
Nestor tells the story of Caeneus-Caenis
Nestor raconte l’histoire de Caenée-Caenis
Néstor cuenta de Ceneo
Hic labor, haec requiem multorum pugna dierum | |
attulit et positis pars utraque substitit armis. | |
dumque vigil Phrygios servat custodia muros, | |
et vigil Argolicas servat custodia fossas, | |
150 | festa dies aderat, qua Cycni victor Achilles |
Danach erzählen sich die Kämpfer Heldengeschichten. Afterwards the fighters tell each other heroic stories. Ensuite, les combattants se racontent des histoires héroïques. Después los luchadores se cuentan historias heroicas. |
Pallada mactatae placabat sanguine vaccae; | |
cuius ut inposuit prosecta calentibus aris, | |
et dis acceptus penetravit in aethera nidor, |
die Opfernden erhalten die Steaks. Danach erzählen sich die Kämpfer Heldengeschichten. the people get the steaks. Afterwards the fighters tell each other heroic stories. les gens ont les steaks. Ensuite, les combattants se racontent des histoires héroïques. La gente se lleva los filetes. Los luchadores se cuentan historias heroicas. |
sacra tulere suam, pars est data cetera mensis. | |
155 | discubuere toris proceres et corpora tosta |
carne replent vinoque levant curasque sitimque. | |
non illos citharae, non illos carmina vocum | |
longave multifori delectat tibia buxi, | |
sed noctem sermone trahunt, virtusque loquendi | |
160 | materia est: pugnas referunt hostisque suasque, |
inque vices adita atque exhausta pericula saepe | |
commemorare iuvat; quid enim loqueretur Achilles, | |
aut quid apud magnum potius loquerentur Achillem? | |
proxima praecipue domito victoria Cycno | |
165 | in sermone fuit: visum mirabile cunctis, |
quod iuveni corpus nullo penetrabile telo | |
invictumque a vulnere erat ferrumque terebat. | |
hoc ipse Aeacides, hoc mirabantur Achivi, |
cum sic Nestor ait: 'vestro fuit unicus aevo | |
170 | contemptor ferri nulloque forabilis ictu |
Cycnus. at ipse olim patientem vulnera mille | |
corpore non laeso Perrhaebum Caenea vidi, | |
Caenea Perrhaebum, qui factis inclitus Othryn | |
incoluit, quoque id mirum magis esset in illo, | |
175 | femina natus erat.' monstri novitate moventur |
quisquis adest, narretque rogant: quos inter Achilles: | |
'dic age! nam cunctis eadem est audire voluntas, | |
o facunde senex, aevi prudentia nostri, | |
quis fuerit Caeneus, cur in contraria versus, | |
180 | qua tibi militia, cuius certamine pugnae |
cognitus, a quo sit victus, si victus ab ullo est.' |
tum senior: 'quamvis obstet mihi tarda vetustas, | |
multaque me fugiant primis spectata sub annis, | |
plura tamen memini. nec quae magis haereat ulla | |
185 | pectore res nostro est inter bellique domique |
acta tot, ac si quem potuit spatiosa senectus | |
spectatorem operum multorum reddere, vixi |
annos bis centum; nunc tertia vivitur aetas. |
'Clara decore fuit proles Elateia Caenis, | |
190 | Thessalidum virgo pulcherrima, perque propinquas |
perque tuas urbes (tibi enim popularis, Achille), | |
multorum frustra votis optata procorum. | |
temptasset Peleus thalamos quoque forsitan illos: | |
sed iam aut contigerant illi conubia matris | |
195 | aut fuerant promissa tuae, nec Caenis in ullos |
denupsit thalamos secretaque litora carpens | |
aequorei vim passa dei est (ita fama ferebat), |
utque novae Veneris Neptunus gaudia cepit, |
"sint tua vota licet" dixit "secura repulsae: |
200 | elige, quid voveas!" (eadem hoc quoque fama ferebat) |
"magnum" Caenis ait "facit haec iniuria votum, |
tale pati iam posse nihil; da, femina ne sim: | |
omnia praestiteris." graviore novissima dixit | |
verba sono poteratque viri vox illa videri, |
Neptun bewirkt auch, dass er nicht von Waffen verwundet werden kann. Neptune signifie aussi qu'il ne peut pas être blessé par les armes. Neptuno también significa que no puede ser herido por las armas. |
205 | sicut erat; nam iam voto deus aequoris alti |
adnuerat dederatque super, nec saucius ullis | |
vulneribus fieri ferrove occumbere posset. | |
munere laetus abit studiisque virilibus aevum | |
exigit Atracides Peneiaque arva pererrat. |
XII: 210 - 244 Nestor: Pugna Lapithum contra Centauros
Nestors Bericht: Kampf der Lapithen gegen die Centauren
Nestor tells of the battle of Lapiths and Centaurs
Le témoignage de Nestor : le combat des Lapithes contre les Centaures
El relato de Néstor: la batalla de los Lápitas y Centauros
210 | 'Duxerat Hippodamen audaci Ixione natus |
nubigenasque feros positis ex ordine mensis | |
arboribus tecto discumbere iusserat antro. | |
Haemonii proceres aderant, aderamus et ipsi, | |
festaque confusa resonabat regia turba. |
Hymenaeus erscheint zur Hochzeit des Lapithen Pirithous mit Hippodame. Hymenaeus appears at the wedding of Lapith Pirithous and Hippodame. Hymenaeus apparaît au mariage de Lapithe Pirithous et Hippodame. Himeneo aparece en la boda de Lapithe Pirithous e Hippodame. |
215 | ecce canunt Hymenaeon, et ignibus atria fumant, |
cinctaque adest virgo matrum nuruumque caterva, | |
praesignis facie; felicem diximus illa | |
coniuge Pirithoum, quod paene fefellimus omen. | |
nam tibi, saevorum saevissime Centaurorum, | |
220 | Euryte, quam vino pectus, tam virgine visa |
ardet, et ebrietas geminata libidine regnat. | |
protinus eversae turbant convivia mensae, |
raptaturque comis per vim nova nupta prehensis. |
Eurytus Hippodamen, alii, quam quisque probabant |
225 | aut poterant, rapiunt, captaeque erat urbis imago. |
femineo clamore sonat domus: ocius omnes | |
surgimus, et primus "quae te vecordia," Theseus |
"Euryte, pulsat," ait, "qui me vivente lacessas | |
Pirithoum violesque duos ignarus in uno?" | |
230 | [neve ea magnanimus frustra memoraverit ore, |
submovet instantes raptamque furentibus aufert.] | |
ille nihil contra, (neque enim defendere verbis | |
talia facta potest) sed vindicis ora protervis | |
insequitur manibus generosaque pectora pulsat. |
235 | forte fuit iuxta signis exstantibus asper |
und schleudert ihn gegen den Centauren Eurytus. Er tötet ihn. and hurls it against the centaur Eurytus. He kills him. et le lance contre le centaure Eurytus. Il le tue. y lo lanza contra el centauro Eurytus. Él lo mata. Piero di Cosimo, 1462-1522) Ovid Met. XII, 235- 240 |
antiquus crater; quem vastum vastior ipse | |
sustulit Aegides adversaque misit in ora: | |
sanguinis ille globos pariter cerebrumque merumque | |
vulnere et ore vomens madida resupinus harena |
Eine Massenschlacht der Lapithen gegen Centauren entbrennt. A mass battle of the Lapithes against Centaurs breaks out. Une bataille de masse des Lapithes contre les Centaures éclate. Se desata una batalla colectiva de los Lapithes contra los centauros. |
240 | calcitrat. ardescunt germani caede bimembres |
certatimque omnes uno ore "arma, arma" loquuntur. |
vina dabant animos, et prima pocula pugna |
derLapithen gegen die Centauren) Piero di Cosimo, 1462-1522) Ovid Met. XII, 243- 244 |
XII: 290 - 326 Mors Corythi, Aphidae aliorumque
Der Tod von Corythus, Aphidas und anderen
The deaths of Corythus, Aphidas and others
La mort de Corythus, Aphide et autres
La muerte de Corito, Afidas y otros mas
290 | 'Victor ad Euagrum Corythumque Dryantaque transit; |
e quibus ut prima tectus lanugine malas | |
procubuit Corythus, "puero quae gloria fuso | |
parta tibi est?" Euagrus ait, nec dicere Rhoetus | |
plura sinit rutilasque ferox in aperta loquentis | |
295 | condidit ora viri perque os in pectora flammas. |
te quoque, saeve Drya, circum caput igne rotato | |
insequitur, sed non in te quoque constitit idem | |
exitus: adsiduae successu caedis ovantem, |
im Nacken getroffen "qua iuncta est umero cervix" "qua iuncta est umero cervix" blessé "qua iuncta est umero cervix". lesionado "qua iuncta est umero cervix" Piero di Cosimo, 1462-1522) Ovid Met. XII, 271-280 |
qua iuncta est umero cervix, sude figis obusta. | |
300 | ingemuit duroque sudem vix osse revulsit |
Rhoetus et ipse suo madefactus sanguine fugit. |
fugit et Orneus Lycabasque et saucius armo | |
dexteriore Medon et cum Pisenore Thaumas, | |
quique pedum nuper certamine vicerat omnes | |
305 | Mermeros, accepto tum vulnere tardius ibat; |
et Pholus et Melaneus et Abas praedator aprorum, | |
quique suis frustra bellum dissuaserat augur | |
Asbolus: ille etiam metuenti vulnera Nesso |
und keine Angst haben, da er für einen tödlichen Pfeil des Hercules vorgesehen sei. and are not afraid, since it is intended for a deadly arrow of Hercules. et n'ont pas peur, puisqu'il est destiné à une flèche mortelle d'Hercule. y no tengas miedo, ya que está destinado a una flecha mortal de Hércules. |
"ne fuge! ad Herculeos" inquit "servaberis arcus." |
310 | at non Eurynomus Lycidasque et Areos et Imbreus |
effugere necem; quos omnes dextra Dryantis | |
perculit adversos. adversum tu quoque, quamvis | |
terga fugae dederas, vulnus, Crenaee, tulisti: | |
nam grave respiciens inter duo lumina ferrum, | |
315 | qua naris fronti committitur, accipis, imae. |
'In tanto fremitu cunctis sine fine iacebat | |
sopitus venis et inexperrectus Aphidas | |
languentique manu carchesia mixta tenebat, | |
fusus in Ossaeae villosis pellibus ursae; | |
320 | quem procul ut vidit frustra nulla arma moventem, |
inserit amento digitos "miscenda" que dixit | |
"cum Styge vina bibes" Phorbas; nec plura moratus | |
in iuvenem torsit iaculum, ferrataque collo | |
fraxinus, ut casu iacuit resupinus, adacta est. | |
325 | mors caruit sensu, plenoque e gutture fluxit |
inque toros inque ipsa niger carchesia sanguis. |
XII: 327 - 392 Pirithoüs, Theseus et Peleus pugnare incipiunt
Pirithoüs, Theseus und Peleus treten miteinander in den Kampf ein
Pirithoüs, Theseus and Peleus join the fight
Pirithous, Thésée et Pélée rejoignent la bataille
Piriteo, Teseo y Peleo se suman a la batalla
'Vidi ego Petraeum conantem tollere terra | |
glandiferam quercum; quam dum conplexibus ambit | |
et quatit huc illuc labefactaque robora iactat, | |
330 | lancea Pirithoi costis inmissa Petraei |
pectora cum duro luctantia robore fixit. | |
Pirithoi virtute Lycum cecidisse ferebant, | |
Pirithoi virtute Chromin, sed uterque minorem | |
victori titulum quam Dictys Helopsque dederunt, | |
335 | fixus Helops iaculo, quod pervia tempora fecit |
et missum a dextra laevam penetravit ad aurem, | |
Dictys ab ancipiti delapsus acumine montis, | |
dum fugit instantem trepidans Ixione natum, | |
decidit in praeceps et pondere corporis ornum | |
340 | ingentem fregit suaque induit ilia fractae. |
'Ultor adest Aphareus saxumque e monte revulsum | |
mittere conatur; conantem stipite querno | |
occupat Aegides cubitique ingentia frangit | |
ossa nec ulterius dare corpus inutile leto | |
345 | aut vacat aut curat tergoque Bienoris alti |
insilit, haut solito quemquam portare nisi ipsum, |
opposuitque genu costis prensamque sinistra | |
caesariem retinens vultum minitantiaque ora | |
robore nodoso praeduraque tempora fregit. | |
350 | robore Nedymnum iaculatoremque Lycopen |
sternit et inmissa protectum pectora barba | |
Hippason et summis exstantem Riphea silvis | |
Thereaque, Haemoniis qui prensos montibus ursos | |
ferre domum vivos indignantesque solebat. | |
355 | haut tulit utentem pugnae successibus ultra |
Thesea Demoleon: solidoque revellere trunco | |
annosam pinum magno molimine temptat; | |
quod quia non potuit, praefractam misit in hostem, | |
sed procul a telo Theseus veniente recessit | |
360 | Pallados admonitu: credi sic ipse volebat. |
non tamen arbor iners cecidit; nam Crantoris alti | |
abscidit iugulo pectusque umerumque sinistrum: | |
armiger ille tui fuerat genitoris, Achille, | |
quem Dolopum rector, bello superatus, Amyntor | |
365 | Aeacidae dederat pacis pignusque fidemque. |
Hunc procul ut foedo disiectum vulnere Peleus | |
vidit, "at inferias, iuvenum gratissime Crantor, | |
accipe" ait validoque in Demoleonta lacerto | |
fraxineam misit contentis viribus hastam, | |
370 | quae laterum cratem praerupit et ossibus haerens |
intremuit: trahit ille manu sine cuspide lignum | |
(id quoque vix sequitur), cuspis pulmone retenta est; | |
ipse dolor vires animo dabat: aeger in hostem |
erigitur pedibusque virum proculcat equinis. | |
375 | excipit ille ictus galea clipeoque sonantes |
defensatque umeros praetentaque sustinet arma | |
perque armos uno duo pectora perforat ictu. | |
ante tamen leto dederat Phlegraeon et Hylen |
eminus, Iphinoum conlato Marte Claninque; | |
380 | additur his Dorylas, qui tempora tecta gerebat |
pelle lupi saevique vicem praestantia teli | |
cornua vara boum multo rubefacta cruore. |
'Huic ego (nam viris animus dabat) "aspice," dixi | |
"quantum concedant nostro tua cornua ferro" | |
385 | et iaculum torsi: quod cum vitare nequiret, |
opposuit dextram passurae vulnera fronti: | |
adfixa est cum fronte manus; fit clamor, at illum | |
haerentem Peleus et acerbo vulnere victum | |
(stabat enim propior) mediam ferit ense sub alvum. | |
390 | prosiluit terraque ferox sua viscera traxit |
tractaque calcavit calcataque rupit et illis | |
crura quoque inpediit et inani concidit alvo. |
XII: 393 - 428 Cyllarus et Hylonome
Cyllarus und Hylonome
Cyllarus and Hylonome
Cyllarus et Hylonomé
Cilaro y Hilonome
'Nec te pugnantem tua, Cyllare, forma redemit, | |
si modo naturae formam concedimus illi. | |
395 | barba erat incipiens, barbae color aureus, aurea |
ex umeris medios coma dependebat in armos. | |
gratus in ore vigor; cervix umerique manusque | |
pectoraque artificum laudatis proxima signis, | |
et quacumque vir est; nec equi mendosa sub illo | |
400 | deteriorque viro facies; da colla caputque, |
Castore dignus erit: sic tergum sessile, sic sunt | |
pectora celsa toris. totus pice nigrior atra, | |
candida cauda tamen; color est quoque cruribus albus. | |
multae illum petiere sua de gente, sed una |
405 | abstulit Hylonome, qua nulla decentior inter |
semiferos altis habitavit femina silvis; | |
haec et blanditiis et amando et amare fatendo | |
Cyllaron una tenet, cultu quoque, quantus in illis | |
esse potest membris, ut sit coma pectine levis, | |
410 | ut modo rore maris, modo se violave rosave |
inplicet, interdum candentia lilia gestet, |
bisque die lapsis Pagasaeae vertice silvae | |
fontibus ora lavet, bis flumine corpora tinguat, | |
nec nisi quae deceant electarumque ferarum | |
415 | aut umero aut lateri praetendat vellera laevo. |
nie das Leben einer glücklichen Centaurenfamilie führen. never lead the life of a happy centaur family. ne jamais mener la vie d'une famille heureuse de centaures. nunca lleves la vida de una familia feliz de centauros. |
par amor est illis: errant in montibus una, |
antra simul subeunt; et tum Lapitheia tecta |
intrarant pariter, pariter fera bella gerebant: |
(auctor in incerto est) iaculum de parte sinistra | |
420 | venit et inferius quam collo pectora subsunt, |
Cyllare, te fixit; parvo cor vulnere laesum |
corpore cum toto post tela educta refrixit. | |
protinus Hylonome morientes excipit artus | |
inpositaque manu vulnus fovet oraque ad ora | |
425 | admovet atque animae fugienti obsistere temptat; |
ut videt exstinctum, dictis, quae clamor ad aures |
Im Sterben umfängt sie den Gatten. When she dies, she embraces her husband. Quand elle meurt, elle embrasse son mari. Cuando muere, abraza a su marido. Piero di Cosimo, 1462-1522) Ovid Met. XII, 419-429 |
arcuit ire meas, telo, quod inhaeserat illi, | |
incubuit moriensque suum conplexa maritum est. |
XII: 429 - 535 Metamorphosis Caenei
Die Verwandlung des Caeneus
The transformation of Caeneus
La transformation de Caenée
La transformación de Ceneo
'Ante oculos stat et ille meos, qui sena leonum | |
430 | vinxerat inter se conexis vellera nodis, |
Phaeocomes, hominemque simul protectus equumque; | |
caudice qui misso, quem vix iuga bina moverent, | |
Tectaphon Oleniden a summo vertice fregit; | |
[fracta volubilitas capitis latissima, perque os | |
435 | perque cavas nares oculosque auresque cerebrum |
molle fluit, veluti concretum vimine querno | |
lac solet utve liquor rari sub pondere cribri | |
manat et exprimitur per densa foramina spissus.] | |
ast ego, dum parat hic armis nudare iacentem, | |
440 | (scit tuus hoc genitor) gladium spoliantis in ima |
ilia demisi. Cthonius quoque Teleboasque | |
ense iacent nostro: ramum prior ille bifurcum | |
gesserat, hic iaculum; iaculo mihi vulnera fecit: | |
signa vides! adparet adhuc vetus inde cicatrix. | |
445 | tunc ego debueram capienda ad Pergama mitti; |
tum poteram magni, si non superare, morari | |
Hectoris arma meis! illo sed tempore nullus, |
aut puer, Hector erat, nunc me mea deficit aetas. |
quid tibi victorem gemini Periphanta Pyraethi, | |
450 | Ampyca quid referam, qui quadrupedantis Echecli |
fixit in adverso cornum sine cuspide vultu? | |
vecte Pelethronium Macareus in pectus adacto | |
stravit Erigdupum; memini et venabula condi | |
inguine Nesseis manibus coniecta Cymeli. | |
455 | nec tu credideris tantum cecinisse futura |
Ampyciden Mopsum: Mopso iaculante biformis | |
occubuit frustraque loqui temptavit Hodites | |
ad mentum lingua mentoque ad guttura fixo. |
'Quinque neci Caeneus dederat Styphelumque Bromumque | |
460 | Antimachumque Elymumque securiferumque Pyracmon: |
vulnera non memini, numerum nomenque notavi. | |
provolat Emathii spoliis armatus Halesi, |
quem dederat leto, membris et corpore Latreus | |
maximus: huic aetas inter iuvenemque senemque, | |
465 | vis iuvenalis erat, variabant tempora cani. |
qui clipeo galeaque Macedoniaque sarisa | |
conspicuus faciemque obversus in agmen utrumque | |
armaque concussit certumque equitavit in orbem | |
verbaque tot fudit vacuas animosus in auras: | |
470 | "et te, Caeni, feram? nam tu mihi femina semper, |
tu mihi Caenis eris. nec te natalis origo | |
commonuit, mentemque subit, quo praemia facto | |
quaque viri falsam speciem mercede pararis? | |
quid sis nata, vide, vel quid sis passa, columque, | |
475 | i, cape cum calathis et stamina pollice torque; |
("bella relinque viris") |
"bella relinque viris. iactanti talia Caeneus | |
extentum cursu missa latus eruit hasta, | |
qua vir equo commissus erat. furit ille dolore | |
nudaque Phyllei iuvenis ferit ora sarisa: | |
480 | non secus haec resilit, quam tecti a culmine grando, |
aut siquis parvo feriat cava tympana saxo. | |
comminus adgreditur laterique recondere duro | |
luctatur gladium: gladio loca pervia non sunt. | |
"haut tamen effugies! medio iugulaberis ense, | |
485 | quandoquidem mucro est hebes" inquit et in latus ensem |
obliquat longaque amplectitur ilia dextra. | |
plaga facit gemitus ut corpore marmoris icto, | |
fractaque dissiluit percusso lammina callo. | |
ut satis inlaesos miranti praebuit artus, |
490 | "nunc age" ait Caeneus "nostro tua corpora ferro |
temptemus!" capuloque tenus demisit in armos | |
ensem fatiferum caecamque in viscera movit | |
versavitque manum vulnusque in vulnere fecit. |
ecce ruunt vasto rabidi clamore bimembres | |
495 | telaque in hunc omnes unum mittuntque feruntque. |
tela retusa cadunt: manet inperfossus ab omni | |
inque cruentatus Caeneus Elateius ictu. |
fecerat attonitos nova res. "heu dedecus ingens!" | |
Monychus exclamat. "populus superamur ab uno | |
500 | vixque viro; quamquam ille vir est, nos segnibus actis, |
quod fuit ille, sumus. quid membra inmania prosunt? | |
quid geminae vires et quod fortissima rerum | |
in nobis natura duplex animalia iunxit? |
Einladung an die Göttertafel der Iuno nachgestellt. Iupiter täuschte ihn, indem er eine Wolke mit Iunos Aussehen bildete. Mit dieser zeugte Ixion die Centauren. (Neben der echten Iuno steht der Pfau.) Wegen seiner Untat kam er in den Tartarus. the Iuno when he was invited to the gods. Iupiter deceived him by forming a cloud with Iuno's appearance. With this Ixion begat the Centaurs. (Next to the real Iuno stands the peacock.) Because of his atrocity Ixion came to Tarutarus. violer l'Iuno quand il a été invité aux dieux. Iupiter l'a trompé en faisant un nuage avec l'apparence d'Iuno. Avec cela, Ixion a été témoin des Centaures. (A côté du vrai Iuno se trouve le paon.) A cause de son atrocité, Ixion entra dans Tarutarus. quiso violar a los Iuno cuando fue invitado por los dioses. Iúpiter lo engañó formando una nube con la apariencia de Iuno. Con esta Ixión engendró a los centauros. (Al lado del verdadero Iuno está el pavo real.) Debido a su atrocidad Ixión vino a Tarutarus. |
nec nos matre dea, nec nos Ixione natos | |
505 | esse reor, qui tantus erat, Iunonis ut altae |
spem caperet: nos semimari superamur ab hoste! |
Dazu fällen sie ganze Bergwälder. For this they cut down whole mountain forests. Pour ce faire, ils coupent des forêts de montagne entières. Para ello talan bosques enteros de montaña. |
saxa trabesque super totosque involvite montes | |
vivacemque animam missis elidite silvis! | |
massa premat fauces, et erit pro vulnere pondus." | |
510 | dixit et insanis deiectam viribus austri |
forte trabem nactus validum coniecit in hostem | |
exemplumque fuit, parvoque in tempore nudus | |
arboris Othrys erat, nec habebat Pelion umbras. |
obrutus inmani cumulo sub pondere Caeneus | |
515 | aestuat arboreo congestaque robora duris |
fert umeris, sed enim postquam super ora caputque | |
crevit onus neque habet, quas ducat, spiritus auras, | |
deficit interdum, modo se super aera frustra |
Piero di Cosimo, 1462-1522) Ovid, Met. XII, 510-526 |
tollere conatur iactasque evolvere silvas | |
520 | interdumque movet, veluti, quam cernimus, ecce, |
ardua si terrae quatiatur motibus Ide. | |
exitus in dubio est: alii sub inania corpus | |
Tartara detrusum silvarum mole ferebant; | |
abnuit Ampycides medioque ex aggere fulvis | |
525 | vidit avem pennis liquidas exire sub auras, |
quae mihi tum primum, tunc est conspecta supremum. | |
hanc ubi lustrantem leni sua castra volatu | |
Mopsus et ingenti circum clangore sonantem | |
adspexit pariterque animis oculisque secutus | |
530 | "o salve," dixit "Lapithaeae gloria gentis, |
maxime vir quondam, sed nunc avis unica, Caencu!" | |
credita res auctore suo est: dolor addidit iram, | |
oppressumque aegre tulimus tot ab hostibus unum; | |
nec prius abstitimus ferro exercere dolorem, | |
535 | quam data pars leto, partem fuga noxque removit.' |
XII: 536 - 579 Nestor de morte Periclymeni narrat
Nestors Erzählung vom Tod des Periclymenus
Nestor tells of the death of Periclymenus
Nestor fait part de la mort de Périclyménos
El relato de Néstor sobre la muerte de Periclímeno
Haec inter Lapithas et semihomines Centauros | |
proelia Tlepolemus Pylio referente dolorem | |
praeteriti Alcidae tacito non pertulit ore |
Tlepolemus, Sohn des Hercules, fragt, warum er seinen Vater, der auch Centauren besiegt hat, nicht erwähnte. Tlepolemus, son of Hercules, asks why he has him, who also defeated centaurs, not mentioned. Tlepolemus, fils d'Hercule, demande pourquoi il n'a pas mentionné son père, qui a aussi vaincu les centaures. Tlepolemus, hijo de Hércules, pregunta por qué no mencionó a su padre, que también derrotó a los centauros. |
atque ait: 'Herculeae mirum est oblivia laudis | |
540 | acta tibi, senior; certe mihi saepe referre |
nubigenas domitos a se pater esse solebat.' | |
tristis ad haec Pylius: 'quid me meminisse malorum | |
cogis et obductos annis rescindere luctus | |
inque tuum genitorem odium offensasque fateri? | |
545 | ille quidem maiora fide, di! gessit et orbem |
inplevit meritis, quod mallem posse negare; | |
sed neque Deiphobum nec Pulydamanta nec ipsum | |
Hectora laudamus: quis enim laudaverit hostem? |
Ovid: Met. XII, 542-576 |
ille tuus genitor Messenia moenia quondam | |
550 | stravit et inmeritas urbes Elinque Pylonque |
diruit inque meos ferrum flammamque penatis | |
inpulit, utque alios taceam, quos ille peremit, | |
bis sex Nelidae fuimus, conspecta iuventus, |
bis sex Herculeis ceciderunt me minus uno | |
555 | viribus; atque alios vinci potuisse ferendum est: |
mira Periclymeni mors est, cui posse figuras | |
sumere, quas vellet, rursusque reponere sumptas | |
Neptunus dederat, Nelei sanguinis auctor. | |
hic ubi nequiquam est formas variatus in omnes, | |
560 | vertitur in faciem volucris, quae fulmina curvis |
ferre solet pedibus divum gratissima regi; | |
viribus usus avis pennis rostroque redunco | |
hamatisque viri laniaverat unguibus ora. |
Hercules erschießt ihn mit dem Pfeil, als Periclemenus einmal ein Adler war. Hercules shoots him with the arrow when Periclemenus was once an eagle. Hercules lui tire dessus avec la flèche quand Péricleménus était autrefois un aigle. Hércules le dispara con la flecha cuando Periclemenus era un águila. |
tendit in hanc nimium certos Tirynthius arcus | |
565 | atque inter nubes sublimia membra ferentem |
pendentemque ferit, lateri qua iungitur ala; | |
nec grave vulnus erat, sed rupti vulnere nervi | |
deficiunt motumque negant viresque volandi. | |
decidit in terram, non concipientibus auras | |
570 | infirmis pennis, et qua levis haeserat alae |
corporis adflicti pressa est gravitate sagitta | |
perque latus summum iugulo est exacta sinistro. | |
nunc videor debere tui praeconia rebus | |
Herculis, o Rhodiae ductor pulcherrime classis? | |
575 | nec tamen ulterius, quam fortia facta silendo |
ulciscor fratres: solida est mihi gratia tecum.' |
Haec postquam dulci Neleius edidit ore, | |
a sermone senis repetito munere Bacchi | |
surrexere toris: nox est data cetera somno. |
XII: 580 - 628 Mors Achillis
Der Tod des Achilles
The death of Achilles
La mort d’Achille
La muerte de Aquiles
Uni Göttingen, Foto: Katharina Anna Haase ) Ovid, Met. XII, 580-596 |
580 | At deus, aequoreas qui cuspide temperat undas, |
in volucrem corpus nati Phaethontida versum |
mente dolet patria saevumque perosus Achillem | |
exercet memores plus quam civiliter iras. |
iamque fere tracto duo per quinquennia bello |
585 | talibus intonsum conpellat Sminthea dictis: |
'o mihi de fratris longe gratissime natis, | |
inrita qui mecum posuisti moenia Troiae, | |
ecquid, ubi has iamiam casuras adspicis arces, | |
ingemis? aut ecquid tot defendentia muros |
590 | milia caesa doles? ecquid, ne persequar omnes, |
Hectoris umbra subit circum sua Pergama tracti? | |
cum tamen ille ferox belloque cruentior ipso | |
vivit adhuc, operis nostri populator, Achilles. | |
det mihi se: faxo, triplici quid cuspide possim, | |
595 | sentiat; at quoniam concurrere comminus hosti |
Foto: Hans-Jürgen Günther, 10.05.2019 ) Ovid, Met. XII, 596-606 |
non datur, occulta necopinum perde sagitta!' | |
adnuit atque animo pariter patruique suoque |
Delius indulgens nebula velatus in agmen | |
pervenit Iliacum mediaque in caede virorum |
600 | rara per ignotos spargentem cernit Achivos |
tela Parin fassusque deum, 'quid spicula perdis | |
sanguine plebis?' ait. 'siqua est tibi cura tuorum, |
vertere in Aeaciden caesosque ulciscere fratres!' | |
dixit et ostendens sternentem Troica ferro |
Mutter Thetis ihn beim Eintauchen in den Styx dort festhalten musste. Mother Thetis had to hold him there while dipping into the Styx. mère Thetis a dû le tenir là tout en plongeant dans le Styx. La madre Thetis tuvo que mantenerlo allí mientras se sumergía en la Estigia. |
605 | corpora Peliden, arcus obvertit in illum |
certaque letifera derexit spicula dextra. |
den jetzt getötten Achill gebeten, ihm die Leiche seines Sohnes herauszugeben. the Achill in vain, to give him the body of his son. l'Achill, pour lui donner le corps de son fils. el Aquiles, para darle el cuerpo de su hijo. para darle el cuerpo de su hijo. |
quod Priamus gaudere senex post Hectora posset, | |
hoc fuit; ille igitur tantorum victor, Achille, | |
victus es a timido Graiae raptore maritae! | |
610 | at si femineo fuerat tibi Marte cadendum, |
Von ihr getötet worden zu sein wäre ehrenvoller gewesen, als durch den feigen Paris. To have been killed by her would have been more honorable than by cowardly Paris. Se faire tuer par elle aurait été plus honorable que par Paris lâche. Haber sido asesinado por ella habría sido más honorable que por el cobarde París. |
Thermodontiaca malles cecidisse bipenni. | |
Iam timor ille Phrygum, decus et tutela Pelasgi | |
nominis, Aeacides, caput insuperabile bello, | |
arserat: armarat deus idem idemque cremarat; | |
615 | iam cinis est, et de tam magno restat Achille |
nescio quid parvum, quod non bene conpleat urnam, | |
at vivit totum quae gloria conpleat orbem. | |
haec illi mensura viro respondet, et hac est | |
par sibi Pelides nec inania Tartara sentit. | |
620 | ipse etiam, ut, cuius fuerit, cognoscere posses, |
bella movet clipeus, deque armis arma feruntur. |
die Priesterin Cassandra vom Palldium, dem Athenegötterbild, weggezerrt und vergewaltigt. the priestess Cassandra from the Palldium, the image of the Athenian god. Then he raped her. prêtresse Cassandra loin du Palldium, l'image de la déesse Athéna. Puis il l'a violée. la sacerdotisa Cassandra del Palldium, la imagen de la diosa Atenea. Luego la violó. |
non ea Tydides, non audet Oileos Aiax, | |
non minor Atrides, non bello maior et aevo | |
poscere, non alii: solis Telamone creatis | |
625 | Laertaque fuit tantae fiducia laudis. |
a se Tantalides onus invidiamque removit | |
Argolicosque duces mediis considere castris | |
iussit et arbitrium litis traiecit in omnes. |
Ovid, George Sandy's Edition , Paris 1632 |